قدیمی ترین فرش جهان

قاليشويي مشهد

سابق ترین فرش دستبافت اهل ایران در سال 1949 میلادی در دومی مرحله ی كاوش های باستان شناس روسی، "رودنكو" در حوزه‌" پازیریك" كشف و به نامفرش پازیریك نامیده شد.

رودنكو در كتابی كه به مناسبت این اكتشافات در سال 1953 در روسیه منتشر كرد، راجع به فرش كشف گردیده توضیحات مفصلی نگاشت و آن را صراحتاً كار جمهوری اسلامی ایران و دیرین ترین فرش اهل ایران در جهان دانست. وی نوشت: "سوای اینكه بتوانیم به صورت حتم بگوییم ، این فرش كار كدام یك از کشور های ماد- پارت(خراسان قدیم) یا این که پارس میباشد، مورخ فرش مذكور و پارچه هایی كه در پازیریك كشف شد، قرن پنجم و یا این که اوایل قرن چهارم پیش از ولادت تشخیص داده میشود."

آن‌گاه وی بیشتر می كند:"مورخ این قالی از روی شكل اسب سواران مشخص می‌گردد. طریق نشان دادناسب های جنگی كه به جای زین، قالی بر پشت آن‌ها گسترانده اند و پارچه ی روی سینه ی اسب، از ویژگی ها آشوری هاست. ولی ریزه كاریهای متفاوت و نحوه گره زدن دم اسبها روی فرش پازیریك، در نقوش پر رنگ تخت جمشید نیز مشاهده می شود."

در حین اشراف مغول ها (قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی) قالی بافی به سطح بسیار بالایی از زیبایی وتكنیك رسید. شكوفایی این صنعت شاید با حكومت غازان خان مصادف بود.

البته نقطع ی عطف هنر قالی بافی كلاسیك اهل ایران را كه از آن تحت عنوان رنسانس قالی کشور ایران خاطر می‌گردد، دوره سلاطین صفوی به ویژه دوره حاكمیت فرمانروا طهماسب نخستین و فرمان روا عباس تثبیت كرده اند. از این روزگار حدود 3000 تخته فرش به یادگار ما‌نده كه درموزه های وسیع جهان یا این که در گروه های فردی مراقبت میگردند.

در‌این زمانه در كنار قصرهای پادشاهان، كارگاه های قالی بافی سازه شد و مراكز متعدد كه قبلأ در تبریز ، اصفهان ، كاشان ، مشهد ، كرمان ، جوشقان ، یزد ، استرآباد ، هرات و ایالات شمالی، نظیر شیروان ، قره گلشن و گیلان وجود داشتند توسعه و گسترش و رونق بیشتری گرفتند.

در به عبارتی عصر، نقاشان و نگارگران بلند اساس، طرح های خلاصه گردیده و تركیبی ترنج در میانه قالی و لچك ها را در آن وارد كردند ، یعنی به عبارتی برنامه ای كه قبلأ به زیباترین وضعی در قرن پانزدهم روی جلد كتاب های گرانبها به كار می‌رفت.

با اشغال كشور بوسیله افغان ها (1722-1721 میلادی)، این صنعت و هنر رو به انحطاط گذاشت.

در قرن نوزدهم قالی های اهل ایران، به ویژه فرش های نفیس منطقه ی تبریز به اروپا شیوه یافتند. از سوی كشورهای اروپایی نمایندگانی به تمام كشورهای مشرق زمین گسیل شدند و با رقابت بسیار فشرده ، كلیه ی فرش های كهنه و عتیقه را جمع آوری كرده به قسطنطنیه كه هنوز هم مهم‌ترین بازار قالی مشرق زمین میباشد فرستادند.

با به انتها وصال منابع فرش های كهنه ، شركت های انگلیسی (زیگلر 1883 م) ، آمریكایی و آلمانی به صورت نامحدود مبادرت به تأسیس كارگاه هایی در تبریز ، فرمانروا آباد (اراك) و كرمان كردند. این روال تا نبرد جهانی نخستین كه ساخت قالی به صورت قابل توجهی ارتقا یافته بود، ادامه داشت.